เสด็จในกรมฯ กับสมเด็จพระราชชนก
<<< กลับสู่หน้า สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ารังสิตประยูรศักดิ์ กรมพระยาชัยนาทนเรนทร
ในปี พ.ศ. ๒๔๕๙ (ค.ศ.๑๙๖๑) เมื่อครั้งเสด็จในกรมฯ ทรงดำรงตำแหน่งผู้ช่วยปลัดทูลฉลองและผู้บัญชา การราชแพทยาลัยทรงพิจารณาเห็นว่าโรงเรียนแพทย์อยู่ในฐานะล้าหลังมาก เมื่อเทียบกับโรงเรียนแพทย์ ในทวีปยุโรป โดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้านวิทยาศาสตร์ ทรงตกลงพระทัยที่จะปรับปรุงเป็นการใหญ่ แต่ต้อง ประสบอุปสรรค คือ หาผู้ที่มีวิชามาเป็นอาจารย์ไม่ได้ จึงได้ทรงพยายามชักชวนผู้ที่มีความรู้มาร่วมงาน พร้อมทั้งได้ขอร้องให้กระทรวงธรรมการติดต่อกับมูลนิธิร็อกกี้ เฟลเลอร์ ให้ช่วยจัดอาจารย์ในวิชากายวิภาค ศาสตร์ สรีรวิทยา พยาธิวิทยา และศัลยกรรม ซึ่งในครั้งกระนั้นประเทศไทยได้ผู้เชี่ยวชาญมาเพียงคนเดียว คือ ดร . เอ จี เอลลิส ซึ่งต่อมาได้เป็นกำลังสำคัญในการปรับปรุงโรงเรียนแพทย์
เสด็จในกรมฯ ได้เสด็จไปเฝ้าสมเด็จพระบรมราชชนก และทรงโน้มน้าวให้หันมาสนพระทัยการแพทย์และสาธารณสุข โดยได้ทรงออกอุบายเชิญเสด็จประทับเรือยนต์ประพาสทางน้ำ เรือแล่นไปตามคลองบางกอก ใหญ่ ผ่านเข้าคลองบางกอกน้อย พอเรือออกปากคลองบางกอกน้อย จึงทูลเชิญขอให้ทรงแวะที่ศิริราชพยา บาล ซึ่งเป็นที่ทำงานของเสด็จในกรมฯ สมเด็จพระบรมราชชนกได้ทอดพระเนตรโรงคนไข้
ซึ่งเป็นเรือนไม้หลังคาจาก มีที่ไม่พอรับคนไข้ มีคนไข้นั่งรอนอนรออยู่ตามโคนไม้ อุปกรณ์การรักษา พยาบาลขาดแคลน โรงเรียนแพทย์มีเครื่องมือในการเรียนไม่พอเพียง สมเด็จพระบรมราชชนกทรงทราบ ถึงความยากลำบากและขาดแคลนของศิริราชพยาบาล ทรงสลดพระทัยเป็นอันมาก เสด็จในกรมฯ จึงกราบ ทูลวิงวอนให้สมเด็จพระบรมราชชนก ทรงช่วยจัดการการศึกษาแพทย์ เสด็จในกรมฯ ประทานเหตุผลที่ทรง ทำเช่นนั้นว่า เพราะสมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนสงขลานครินทร์ทรงเป็นเจ้าฟ้าชั้นสูง ถ้าเข้ามาทรงจัดการเรื่องนี้ แล้วจะทำให้กิจการแพทย์เด่นขึ้น มีผู้โดยเสด็จช่วยเหลืองานมากขึ้น
อนึ่งทูลกระหม่อมทรงมีรายได้สูงแต่พอพระทัยจะใช้ในการบำเพ็ญพระกุศลสาธารณะและประการสำคัญ ที่สุดทรงเป็นเจ้าฟ้าที่มีพระปัญญาหลักแหลม มีความเพียรกล้า จะทรงทำอะไรก็ทรงทำจริงไม่ย่อท้อ กิจการ แพทย์จะเจริญก้าวหน้าได้อย่างรวดเร็ว ถ้าสมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนสงขลานครินทร์ ทรงตกลงพระทัยที่จะจัดการ เรื่องการแพทย์
สมเด็จพระบรมราชชนกทรงรับสั่งว่า "พระองค์เป็นทหารเรือจะช่วยได้อย่างไร" แต่ในที่สุดก็ตกลงพระ ทัยจะทรงช่วยในการปรับปรุงการแพทย์ของประเทศไทย โดยเสด็จไปทรงศึกษาวิชาสาธารณสุขที่มหาวิท ยาลัยฮาร์วาร์ด ประเทศสหรัฐอเมริกาในปี พ.ศ. ๒๔๖๐